Gia tăng số người bị bệnh nấm đen Mucormycosis sau dịch COVID-19

Theo đó, tại Bệnh viện Bạch Mai đến nay đã có hơn 20 trường hợp nhiễm nấm đen nhập viện điều trị. Đa số bệnh nhân đều có bệnh nền khi nhập viện và trong tình trạng nhiễm trùng nặng, có các tổn thương nhiễm nấm ăn từ xoang lan lên xương hàm, ổ mắt, hệ thần kinh…

Bệnh nấm đen nguy hiểm như thế nào?

Bệnh nấm đen (Mucormycosis) là một nhiễm trùng nấm nghiêm trọng nhưng hiếm gặp do một nhóm nấm mốc gọi là mucormycetes gây ra. Mucormycosis chủ yếu ảnh hưởng đến những người có vấn đề về sức khỏe, người bị suy giảm miễn dịch hoặc dùng các loại thuốc làm giảm khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh.

Bệnh nấm đen lây lan bởi các bào tử của nấm mốc thuộc bộ Mucorales, phổ biến nhất qua đường hô hấp, thực phẩm bị ô nhiễm hoặc ổ nhiễm trùng vết thương hở. Những loại nấm này phổ biến trong đất, chất hữu cơ phân hủy (như rau quả thối rữa) và phân động vật. Tuy nhiên, bệnh nấm đen không lây từ người sang người. Nấm xâm nhập vào cơ thể chúng ta qua 2 con đường: hít phải bào tử nấm từ không khí, gây nhiễm trùng phổi, não hoặc xoang; xâm nhập qua da bởi vết cắt, vết xước, vết cào, vết bỏng và một số tổn thương da khác.

Nhiễm nấm đen có thể xảy ra với bất kỳ ai ở mọi lứa tuổi. Hầu hết mọi người sẽ tiếp xúc với nấm vào một số thời điểm trong sinh hoạt thường ngày. Tuy nhiên, có một số yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng bị bệnh như: người từng mắc COVID-19; người bệnh tiểu đường; bệnh nhân ung thư; người cấy ghép tạng; người có tình trạng suy giảm miễn dịch, nhiễm HIV; người có vết thương hở ở da;...

PGS.TS Đỗ Duy Cường - Giám đốc Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, bệnh nhiễm nấm đen có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan và bộ phận cơ thể. Các triệu chứng phụ thuộc vào tình trạng nhiễm trùng nơi nấm phát triển. Nó có thể dẫn đến mũi bị hoại tử thâm đen hoặc đổi màu, đau mặt, đau vùng xoang lan lên mắt, đau đầu, đau ngực, khó thở và ho ra máu. Nấm đen gây ra 5 dạng bệnh cảnh như sau:

- Nhiễm trùng xoang và não: nhóm nguy cơ cao dễ nhiễm nấm nhất là bệnh nhân đái tháo đường không kiểm soát, người ghép thận. Các dấu hiệu của dạng bệnh này như sốt, đau đầu, đau xoang hoặc nghẹt mũi; sưng mặt một bên; tổn thương màu đen ở phía trên bên trong miệng hoặc trên sống mũi.

- Viêm phổi với các dấu hiệu: Khó thở hoặc thở gấp; tức ngực; sốt cao trên 38oC, ho ra máu.

- Nhiễm trùng da và niêm mạc: Thường gặp ở người không bị suy giảm miễn dịch với các dấu hiệu: Đau vùng mặt sau đó xuất hiện một nốt phỏng trên da, dần dẫn tới loét da hoặc nhiễm trùng da, rồi xâm lấn vào mũi xoang, quanh gò má, giữa mắt và môi, lâu dần tổn thương da bị nhiễm bệnh chuyển sang màu đen, sưng tấy, hoại tử.

- Nhiễm trùng đường tiêu hoá: thường ở trẻ em, đặc biệt trẻ sinh non và nhẹ cân dưới 1 tháng tuổi với các dấu hiệu: buồn nôn và nôn, đau bụng hoặc đau dạ dày, xuất huyết dạ dày.

- Nhiễm nấm đen mucormycosis lan tỏa: Bệnh thường xảy ra ở những bệnh nhân đã mắc bệnh mạn tính do vậy các dấu hiệu bệnh khó phân biệt với các bệnh đang có sẵn. Nhiễm trùng lan tỏa thường ảnh hưởng nhất đến não, hệ thần kinh trung ương gây tình trạng như hôn mê hoặc rối loạn ý thức. Các dấu hiệu có thể gặp: sưng mí mắt dưới hoặc trên (hoặc cả hai), chảy mủ ra khỏi mắt; tê liệt các cơ mí mắt, bệnh diễn tiến nặng hoặc kéo dài, toàn thân suy sụp.

Còn khó khăn trong chẩn đoán và điều trị bệnh nấm đen

PGS.TS Đỗ Duy Cường cho hay việc chẩn đoán bệnh nấm đen hiện nay dựa vào bệnh cảnh lâm sàng kết hợp với xét nghiệm nuôi cấy hoặc giải phẫu bệnh có ý nghĩa trong việc xác định chẩn đoán. Tuy vậy, việc chẩn đoán còn nhiều khó khăn vì triệu chứng lâm sàng đa dạng, phức tạp, bệnh phẩm nuôi cấy khó mọc cũng như cần có các nhà giải phẫu bệnh học có kinh nghiệm để đọc tiêu bản.

Vị chuyên gia cũng thông tin, Bộ Y tế hiện nay mới chỉ có hướng dẫn chung cho các bệnh nhân nhiễm nấm. Mặt khác, chúng ta chưa có hướng dẫn dành riêng cho bệnh nhân nhiễm nấm đen.

"Hiện việc điều trị nấm đen là sử dụng các thuốc chống nấm truyền tĩnh mạch là Amphotericin B, thời gian giai đoạn tấn công là 2-4 tuần. Tuy nhiên thuốc này có nhiều độc tính và rất đắt tiền, trong khi bảo hiểm y tế chỉ chi trả 50%", vị chuyên gia nói.

Ông cũng thừa nhận các bác sĩ hiện nay còn gặp khó khăn trong điều trị là khi hết giai đoạn tấn công, bệnh nhân khó để có thể tìm được thuốc cho giai đoạn duy trì, đó là thuốc Posaconazol hoặc Isavuconazol. Đây là các thuốc khó tìm tại thị trường Việt Nam, rất đắt tiền nên bệnh nhân thường bỏ thuốc, không tuân thủ điều trị. Do đó, bệnh dễ bị tái phát trở lại. Lúc này, nấm có thể ăn sâu thêm và tổn thương nặng nề hơn. Đó là nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ tử vong cao cho nhóm bệnh này.

Ngoài ra, nấm đen ăn sâu vào trong các tổ chức xoang, hốc mắt, tổ chức thần kinh... cần phải được kết hợp ngoại khoa để loại bỏ các tổ chức áp xe hoại tử và rửa sạch bằng các dung dịch sát khuẩn tại chỗ. Việc theo dõi và điều trị bệnh nền như đái tháo đường, bệnh máu, chống suy thượng thận, tăng cường dinh dưỡng... cũng rất quan trọng.

"Qua đây, chúng tôi cũng đề nghị Bộ Y tế sớm đưa ra phác đồ điều trị dành riêng cho loại bệnh này, nhập được thuốc và có chính sách bảo hiểm y tế chi trả cho những bệnh nhân nhiễm nấm đen", PGS. TS Đỗ Duy Cường chia sẻ.

Cần làm gì để dự phòng bệnh nấm đen?

Hiện không có thuốc hay vaccine ngăn chặn bệnh nấm đen. Để đề phòng bệnh, những người thuộc nhóm nguy cơ cao nên:

- Tránh đến khu vực có nhiều khói bụi, công trường.

- Đeo khẩu trang hiệu suất lọc trên 95% có than hoạt tính khi phải đến khu vực có nhiều khói bụi.

- Tránh các hoạt động tiếp xúc trực tiếp với bụi, đất. Mang găng tay, ủng nếu thực hiện bất kỳ hoạt động nào liên quan đến đất.

- Vệ sinh vùng da bị thương bằng nước ấm và dung dịch sát khuẩn để tránh nhiễm trùng da…

- Các bệnh viện, cơ sở y tế cũng cần lưu ý khử trùng các thiết bị được sử dụng bởi nhiều bệnh nhân (ống khí quản, máy thở, mặt nạ phun khí dung…); hệ thống thông gió; xử lý vết thương đúng cách…

- Bệnh nhân và người nhà cần đến ngay cơ sở y tế để được hướng dẫn điều trị đúng cách nhằm hạn chế tối đa những biến chứng nguy hiểm khi nghi ngờ các triệu chứng của bệnh nấm đen.

Thanh Hải (th)