Loại gà được coi là sản vật bước ra từ truyền thuyết này có ngoại hình đặc biệt và mang ý nghĩa tượng trưng cho sự sung túc, may mắn.
Từ xưa tới nay, gà 9 cựa đã trở thành một linh vật huyền thoại gắn liền với văn hóa, tín ngưỡng của người Việt. Trong truyền thuyết của người Việt, gà 9 cựa gắn liền với sự tích Sơn Tinh - Thủy Tinh. Đây là một trong những lễ vật mà vua Hùng thách đố để tìm ra người có thể rước Mị Nương về làm vợ.
Tưởng rằng gà 9 cựa chỉ có trong truyền thuyết nhưng trên thực tế, loại gà này có thật. Gà 9 cựa hay còn gọi là gà nhiều cựa được xem là đặc sản quý của vùng núi Xuân Sơn (Phú Thọ). Tương truyền trước kia sản vật này còn được người dân dùng để cung tiến vua.
Đây là loại gà quý hiếm, số lượng giống thuần chủng hiện nay còn khá ít. Chính vì vậy mà rất ít người có thể tận mắt thấy con gà nào 9 cựa, thường chỉ bắt gặp những con gà 7 hoặc 8 cựa là nhiều nhất.
Nhìn chung, gà nhiều cựa khi lớn lên có tướng mạo hùng dũng với bộ lông ngũ sắc, mào đỏ như máu, mắt sáng tinh anh, ngực nở, đuôi cong vút tựa cầu vồng, tiếng gáy vang.
Theo những người dân có kinh nghiệm, gà nhiều cựa từ khi nở ra đã thấy rõ ở cổ chân mọc ra một chùng 3 cựa về sau. Khi trưởng thành, mỗi chú gà trống mọc thêm 1 cựa sừng nhọn và cong vút (không có ở gà chín cựa mái) và càng nuôi lâu cựa càng dài, càng bóng.
Đôi mắt Gà nhiều cựa sáng quắc không bị hốt hoảng ngay cả khi bị giữ chặt. Chính vì có đôi chân chắc khỏe, có sải cánh rộng nên có loài gà này có thể bay.
Thế nhưng, hiện nay gà chín cựa không phải là loại gà dễ kiếm. Chỉ còn một tháng nữa là đến Tết Nguyên đán nên thời điểm này anh Hoàng Nam ở Tây Hồ, Hà Nội đang chạy ngược chạy xuôi, thậm chí còn chạy xe lên tận Bản Coi (Vườn Quốc gia Xuân Sơn, Phú Thọ) để tìm mua cho được đôi gà chín cựa loại thuần chủng, đẹp.
"Gà tầm 7 cựa đổ lại thì không cần mất công đi xa, chỉ cần ngồi Hà Nội alo một cái là có ngay, kể cả mua chục con cũng có. Nhưng gà đủ 8-9 cựa thì thật sự rất hiếm". Anh Nam nói và cho biết, tuần vừa rồi anh đã phải lên tận Bản Coi, vào tận những hộ sống ở rừng sâu để tìm mua mà họ đều lắc đầu nói các đại gia về đây săn gà chín cựa nhiều quá, gà đã được bao thầu gần hết.
Đi cả mấy tuần liền mà không lùng được gà, cuối cùng anh vẫn phải cậy nhờ một mối gom gà chín cựa lớn nhất vùng trên Thanh Sơn để tìm mua hộ. Còn giá cả không thành vấn đề, quan trọng là có gà cúng lễ đêm giao thừa cho sếp.
Tương tự, anh Tiến ở Hoàng Mai, Hà Nội cũng cho hay, gần đây cứ vào dịp cuối tuần là anh lại tranh thủ chạy lên mấy vùng nuôi gà chín cựa để hỏi mua gà. Tuy nhiên, đi 3 tuần rồi mà anh vẫn chưa mua được con gà ưng ý dành cho Tết Nguyên đán này.
Anh Tiến chia sẻ, gà chín cựa ngoài ngoại hình tuyệt đẹp, đôi chân thuộc dạng độc nhất vô vị, lúc làm gà cúng, đôi chân để lên trên đĩa xoè ra nhìn rất giống bông hoa nên Tết năm nào tôi cũng lùng mua gà này về ăn Tết.
Gà 9 cựa - Quà Tết nhiều ý nghĩa
Một đầu mối chuyên các loại gà đặc sản, gà tiến vua ở Đình Thôn (Nam Từ Liêm, Hà Nội) cho biết, gà chín cựa lên cơn sốt từ mấy năm gần đây và đến dịp cận Tết Nguyên đán năm nay vẫn chưa hết sốt. Loại gà chín cựa có tầm 7 cựa/chân quay trở lại hàng không quá khó mua vì loại này được nhân giống và nuôi khá nhiều tại một số bản ở Thanh Sơn (Phú Thọ). Giá trên thị trường tính đến thời điểm hiện nay chỉ khoảng gần 300.000 đồng/kg, một con tính ra tầm 700.000-800.000 đồng.
Còn riêng loại gà chín cựa có bộ từ 8-9 cựa thì không phải hiếm mà là siêu hiếm: khoảng 10.000 con mới có 1 con có đủ 9 cựa, còn lại chủ yếu là 7 cựa trở xuống. Trong khi đó, các đại gia giờ tranh nhau đặt mua loại gà đủ 9 cựa để ăn Tết. Theo đó, để sở hữu được một chú gà chín 9 loại vip này, khách thường phải bỏ ra từ 40-50 triệu đồng/con.
Sở dĩ gà có đủ 9 cựa được các đại gia săn lùng trong dịp Tết Nguyên đán là bởi giống gà này gắn với truyền thuyết xưa kia, mang ý nghĩa tâm linh, nhắc nhớ mọi người về gốc gác con Lạc cháu Hồng, biết ơn nguồn cội. Thêm nữa, người xưa thường quan niệm, đồ cúng lễ thì chọn số 9 là số lẻ đẹp nhất, tượng trưng cho sự vĩnh cửu, may mắn, tài lộc.
Bên cạnh đó, loại gà đặc sản này có nguồn gốc là gà rừng, thích hợp với hình thức nuôi thả đồi nên chúng chạy rất khỏe. Thức ăn chủ yếu là ngô, lúa, đặc biệt giống gà này còn có khả năng tự kiếm ăn. Thế nên, chất lượng thịt cũng thơm ngon đặc trưng, chắc và ngọt thịt khác hẳn các giống gà bình thường.
Không phải ngẫu nhiên mà gà cựa nằm trong danh sách những giống gà ngon nhất trong thế giới ẩm thực, bởi gà cựa nhiều thịt nâu, dai, giòn, thơm có vị ngọt thanh. Thịt gà chỉ cần chế biến theo cách thông thường cũng đủ để cảm nhận được sự khác biệt trong hương vị.
Bên cạnh những hương vị gà truyền thống thì có rất nhiều những nét biến tấu mới mẻ đầy sáng tạo từ gà: gà nướng, gà hấp lá sen, gà rang muối, gà xào lăn… mỗi món một hương vị riêng biệt.