Ninh Bình: Bảo tồn văn hóa di sản gắn với du lịch để phát triển kinh tế địa phương theo hướng bền vững

Nho Quan là huyện Miền núi của tỉnh Ninh Bình, nằm ở đầu mối giao thông quan trọng nối liền vùng Tây Bắc với vùng đồng bằng Bắc Bộ và Trung Bộ. Nơi đây được thiên nhiên ban tặng nhiều danh thắng và di tích lịch sử, văn hóa truyền thống nổi tiếng như: động Vân Trình, hồ Yên Quang, hồ Đồng Chương, nước khoáng nóng Cúc Phương, văn hóa đồng bào Mường, các sản vật địa phương…

Đặc biệt, trên địa bàn huyện có Vườn Quốc gia Cúc Phương, một địa danh du lịch nổi tiếng trong nước và thế giới, với khu bảo tồn động, thực vật quý hiếm và những di tích văn hóa được xác định có từ sơ kỳ đồ đá mới...

Với đặc thù về địa hình chia thành 3 vùng rõ rệt là miền núi, đồng bằng và vùng bán sơn địa, huyện Nho Quan đã tận dụng lợi thế để quy hoạch các xã vùng cao như Kỳ Phú, Cúc Phương, Phú Long... và một số vùng lân cận tập trung phát triển du lịch.

Theo UBND huyện Nho Quan, huyện kiên trì phương châm "xã hội hóa", tạo nhiều cơ chế, chính sách, điều kiện thuận lợi để thu hút các doanh nghiệp, cá nhân cùng đầu tư vào ngành công nghiệp không khói.

Theo quy hoạch tổng thể phát triển du lịch của tỉnh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 xác định, phát triển du lịch tại huyện Nho Quan với các chức năng chính là: du lịch tham quan, nghiên cứu hệ sinh thái rừng nguyên sinh, du lịch nghỉ dưỡng, chữa bệnh; du lịch vui chơi giải trí, thể thao mạo hiểm, leo núi, chơi golf; du lịch cộng đồng, nghiên cứu động vật hoang dã...

Đến nay, nhiều dự án đầu tư vào lĩnh vực du lịch, văn hóa đã đi vào hoạt động, mang lại sự đổi thay tích cực cho các xã vùng cao, miền núi và tạp công ăn việc làm cho người dân nơi đây.

Đơn cử như dự án đầu tư xây dựng khu sinh thái và biệt thự Golden Cúc Phương; dự án Khu du lịch nghỉ dưỡng Vedana Resort; tuyến đường vào khu sinh thái và biệt thự Golden Cúc Phương tại thôn Đồng Tâm, xã Cúc Phương do Công ty cổ phần dịch vụ du lịch Cúc Phương đầu tư; Dự án xây dựng khu du lịch nghỉ dưỡng Cúc Phương Resort & Villas do Công ty cổ phần đầu tư xây dựng Thăng Long đầu tư… dự án xây dựng Khu du lịch tắm ngâm nước khoáng nóng Cúc Phương do Doanh nghiệp xây dựng Xuân Hòa đầu tư… những dự án này sẽ là nguồn lực quan trọng để huyện Nho Quan phát triển kinh tế theo hướng đa dạng, bền vững. Đặc biệt là những dự án du lịch gắn với bản sắc văn hóa đồng bào như Khu du lịch nghỉ dưỡng Vedana Resort.

Thông tin về việc gìn giữ, phát triển văn hóa đồng bào gắn vào du lịch, ông Lê Quốc Thịnh - Giám đốc Công ty cổ phần dịch vụ du lịch Cúc Phương cho biết, không ai hình dung được hơn 10 năm về trước nơi đây chỉ là bãi đá lộ đầu của xã vùng cao Cúc Phương đến cây cỏ cũng không mọc được, người dân bỏ hoang bao đời nay.

"Xác định đây là diện tích lớn không thể sử dụng canh tác nông nghiệp nhưng lại có lợi thế về du lịch được thụ hưởng từ nguồn tài nguyên, văn hóa như Vườn Quốc gia Cúc Phương, nguồn nước khoáng ngầm cộng với văn hóa bản địa của người Mường cổ... huyện Nho Quan đã quy hoạch khu vực này để thu hút đầu tư phát triển du lịch", ông Thịnh cho hay.

Chia sẻ về những khó khăn ban đầu, ông Lê Quốc Thịnh bày tỏ: "Việc vận động, thuyết phục người dân tham gia xây dựng cộng đồng du lịch nhằm phát triển kinh tế theo hướng đa dạng, bền vững cũng phải có sự kiên trì khi hơn một năm ròng rã 'đi từng ngõ, gõ từng nhà'. Cuối cùng, bà con nơi đây cũng chung tay bảo tồn và xây dựng nền văn hoá Mường đậm đà bản sắc dân tộc".

Trong đó, sự dày công sưu tầm các bộ cồng chiêng của người Mường, chú trọng xây dựng nhà Bảo tàng văn hoá Mường nhằm tạo nên nét riêng biệt vốn có của địa phương.

Ngoài ra, còn tổ chức nhiều khóa học về nấu ăn, pha chế, phục vụ cho con em địa phương đi học tại Đà Nẵng sau đó sẽ quay về làm việc tại địa phương. Điều này, không chỉ thu hút được nguồn nhân lực dồi dào mà còn tạo ra công ăn việc làm cho người dân để phát triển kinh tế, xã hội. Đồng thời, góp phần tạo việc làm cho hàng trăm lao động địa phương, an sinh xã hội.

Phát huy thế mạnh văn hóa để phục vụ du lịch

Theo UBND huyện Nho Quan, hiện nay, trên địa bàn huyện có khoảng 29 nghìn người là dân tộc Mường sinh sống (chiếm 15% dân số của huyện), tập trung chủ yếu ở các xã: Cúc Phương, Kỳ Phú, Phú Long và rải rác ở các xã Quảng Lạc, Thạch Bình, Văn Phương, Yên Quang, Xích Thổ.

Những nét văn hóa đặc sắc mà đồng bào đang lưu giữ là văn hóa cồng chiêng, hát đúm, hát ru, hát sắc bùa, các trò chơi dân gian như bắn nỏ, ném còn, đi cà kheo, kéo co, đẩy gậy..

Trong những năm qua, công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của các dân tộc thiểu số trên địa bàn luôn được huyện Nho Quan quan tâm, chú trọng.

Thông qua các Đề án bảo tồn, khôi phục và phát huy một số nét đẹp văn hóa dân tộc Mường và Đề án bảo tồn văn hóa cồng chiêng dân tộc Mường…, đồng bào có cơ hội phát huy những di sản văn hóa…

Năm nay, Ngày hội văn hóa thể thao các dân tộc Mường được chức cùng với "Tuần lễ Cúc Phương đại ngàn" vào lúc 20h00 ngày 29/4, tại khu Hồ Mạc, Vườn Quốc gia Cúc Phương với màn trình diễn nghệ thuật đặc sắc của nhiều nghệ sỹ, diễn viên không chuyên là đồng bào các dân tộc trong huyện.

Cùng với đó, nhân dân và du khách còn được tham quan, mua sắm nhiều sản phẩm đặc trưng của các địa phương và các sản phẩm OCOP tiêu biểu của huyện Nho Quan.

Với mục tiêu bảo tồn văn hóa dân tộc Mường để phục vụ phát triển du lịch, huyện Nho Quan khuyến khích đồng bào dân tộc ở các xã mạnh dạn đầu tư làm du lịch, với các hình thức như: nhà nghỉ cuối tuần, homestay theo dạng nhà sàn, các kiốt du lịch để câu cá ở các tuyến hồ. Đồng thời, tư vấn, hỗ trợ cho bà con xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch gắn với bảo vệ môi trường sinh thái để phát triển bền vững.

Thái Văn