Điểm mặt nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây nhồi máu não

1. Nhồi máu não do đâu?

Nhồi máu não hay còn gọi là đột quỵ, thiếu máu não cục bộ cấp tính là tình trạng dòng máu đột ngột không lưu thông đến một khu vực của não làm mất chức năng thần kinh tương ứng.

Nhồi máu não chiếm từ 70-80% các trường hợp đột quỵ xảy ra do thiếu sự cung cấp máu lên não khiến cho bệnh nhân dễ tử vong hoặc tàn phế.

Đột quỵ thiếu máu não là hậu quả của các nguyên nhân gây giảm hoặc tắc nghẽn dòng máu.

- Yếu tố nguy cơ nhồi máu não

Có nhiều yếu tố nguy cơ của nhồi máu não trong đó người ta chia ra làm hai yếu tố chính bao gồm: Yếu tố nguy cơ nhồi máu não có thể thay đổi và yếu tố nguy cơ không thể thay đổi.

Việc phân chia xác định các yếu tố nguy cơ ở mỗi bệnh nhân có thể giúp các bác sĩ nhanh chóng xác định hoặc định hướng nguyên nhân gây đột quỵ và đưa ra phác đồ điều trị và phòng ngừa tái phát hợp lý.

+ Các yếu tố nguy cơ nhồi máu não không thay đổi bao gồm:

Tuổi, chủng tộc, giới tính, tiền sử đau nửa đầu kiểu migrain, loạn sản xơ cơ, di truyền gia đình có người bị đột quỵ hoặc người mắc các cơn thiếu máu não thoáng qua.

+ Các yếu tố nguy cơ nhồi máu não có thể thay đổi bao gồm:

* Bệnh tăng huyết áp. Đây là yếu tố quan trọng nhất gây nhồi máu não, các nghiên cứu cho thấy người bệnh mắc tăng huyết áp khiến gây tổn thương thành mạch, hình thành các mảng xơ vữa, tạo huyết khối tắc mạch, tạo các phình mạch nhỏ trong não, dễ gây trạng thái nhồi máu ổ khuyết.

* Bệnh đái tháo đường.

*Các bệnh lý tim mạch cũng là yếu tố nguy cơ trong đó các bệnh như: suy tim, hẹp van hai lá, rung nhĩ, bệnh van tim... cũng dễ dẫn đến nguy cơ nhồi máu não.

* Rối loạn lipid máu

* Thiếu máu não thoáng qua (TIAs)

* Hẹp động mạch cảnh

* Tăng homocystine máu

* Các vấn đề về lối sống: uống rượu quá mức, hút thuốc lá, sử dụng ma túy, ít hoạt động thể lực

* Béo phì

* Dùng thuốc tránh thai hoặc dùng hormone sau mãn kinh

* Bệnh hồng cầu hình liềm

- Nguyên nhân gây nhồi máu não thường gặp

Do tắc động mạch lớn

+ Do vỡ xơ vữa động mạch: thân chung động mạch cảnh, động mạch cảnh trong

+ Do huyết khối từ tim: hẹp van hai lá, rung nhĩ...

Do đột quỵ ổ khuyết

Đột quỵ ổ khuyết chiếm 13-20% bệnh nhân đột quỵ thiếu máu não. Phần lớn đột quỵ ổ khuyết liên quan đến tăng huyết áp.

Nguyên nhân thường gặp:

+ Mảnh vữa xơ nhỏ (microatheroma)

+ Nhiễm lipohyalin

- Hoại tử dạng fibrin thứ phát sau tăng huyết áp hoặc viêm mạch

+ Vữa xơ động mạch hyaline

+ Bệnh mạch amyloid

+ Bệnh lý mạch máu khác...

Do cục tắc

Cục tắc từ tim có thể chiếm tới 20% nguyên nhân gây nhồi máu não cấp, hay gặp trong các bệnh. Bệnh van tim (hẹp van hai lá, viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, van tim nhân tạo); Nhồi máu cơ tim, rung nhĩ, bệnh cơ tim giãn hoặc suy tim sung huyết nặng gây huyết khối trong buồng tim rồi di chuyển lên mạch não; U nhày nhĩ trái.

Do huyết khối

Nguyên nhân:

+ Do nứt vỡ mảng vữa xơ động mạch: tổn thương và mất các tế bào nội mô, lộ ra lớp dưới nội mạc làm hoạt hóa tiểu cầu, hoạt hóa các yếu tố đông máu, ức chế tiêu sợi huyết

+ Hẹp động mạch: làm tăng tốc độ dòng máu chảy, tăng kết dính tiểu cầu, làm dễ dàng hình thành cục máu đông làm tắc nghẽn mạch.

+ Ở những bệnh nhân trẻ tuổi, cần lưu ý: Các bệnh lý tăng đông, bệnh hồng cầu hình liềm, loạn sản xơ cơ, lóc tách động mạch, co mạch liên quan đến các chất kích thích.

2. Dấu hiệu nhận biết sớm của nhồi máu não

Việc phát hiện sớm nhồi máu não ở người bệnh là vấn đề vô cùng quan trọng. Các dấu hiệu và triệu chứng của nhồi máu não thường xuất hiện đột ngột. Dưới đây là những dấu hiệu nhận biết sớm ở người bệnh:

Người bệnh nhồi máu não thường có biểu hiện liệt nửa người hoặc liệt một phần cơ thể Có thể người bệnh sẽ mất hoặc giảm cảm giác một bên cơ thể Đối với mắt có thể mất thị lực một hoặc hai mắt. Mất hoặc giảm thị trường, nhìn đôi (song thị). Giảm hoặc không vận động được khớp xương Liệt mặt Thất điều Chóng mặt (hiếm khi xuất hiện đơn lẻ). Thất ngôn Rối loạn ý thức đột ngột

Các biểu hiện trên có thể đơn độc hoặc phối hợp. Vì vậy, khi có biểu hiện nghi ngờ cần tới cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị.

Tóm lại: Nhồi máu não hay còn gọi là tắc mạch máu não là dạng của bệnh tai biến mạch máu não, xảy ra khi một vùng não không được cung cấp đầy đủ lượng máu cần thiết do hẹp hay tắc một động mạch não hoặc do hạ huyết áp.

Bệnh nhân mắc nhồi máu não cấp có nguy cơ tử vong nhanh và gặp nhiều di chứng nặng nề khó hồi phục. Chính vì vậy, khi có biểu hiện nghi ngờ cần tới bệnh viện để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Nhồi máu não là tình trạng tế bào não bị tổn thương và chết do tắc mạch, co mạch, lấp mạch máu đến nuôi một vùng não. Nhồi máu não có thể gây tổn thương não kéo dài và không hồi phục. Vị trí và mức độ tổn thương của não tùy thuộc vào vị trí của mạch máu bị tắc nghẽn.

BS Nguyễn Văn Quang