Những đề tài luận án tiến sĩ 'kỳ lạ' gây xôn xao dư luận thời gian qua

Những ngày qua, trên các diễn đàn học thuật, mạng xã hội lan truyền hình ảnh trang bìa luận án tiến sĩ "Nghiên cứu giải pháp phát triển môn cầu lông cho công chức viên chức thành phố Sơn La". Trên chuyên trang Luận văn - Luận án của Bộ GD&ĐT cũng đăng tải đầy đủ thông tin lưu trữ toàn văn luận án này của nghiên cứu sinh Đặng Hoàng Anh thực hiện, GS.TS Lưu Quang Hiệp và PGS.TS Đặng Văn Dũng hướng dẫn khoa học, được bảo vệ tại Viện Khoa học thể dục thể thao (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch).

Trao đổi với báo Tiền phong, ông Trần Hiếu, Viện trưởng Viện Khoa học Thể dục thể thao xác nhận đề tài này được hướng dẫn và bảo vệ tại viện. Nội dung đề tài được công bố vào tháng 12/2021 và nghiệm thu thành công cấp viện vào ngày 19/1/2022. Nói về tính thực tiễn và chất lượng của luận án tiến sĩ này, ông Hiếu khẳng định đề tài được hội đồng thẩm định qua nhiều vòng, có đầy đủ thủ tục và biên bản nghiệm thu đúng quy định.

Chia sẻ với Infonet, PGS.TS Nguyễn Văn Tuấn, Đại học Quốc gia Hà Nội đánh giá, đề tài trên quy mô nghiên cứu ở phạm vi hẹp, chưa đủ tầm luận án tiến sĩ. Đề tài giống với báo cáo, tham luận hoặc cùng lắm là luận văn thạc sĩ.

Mục đích của nghiên cứu là chỉ ra được thực trạng, hạn chế và đưa ra giải pháp nhằm cải tiến mang tính vi mô và vĩ mô, có tác động lớn đến cộng đồng hoặc cả xã hội. Trong khi đó, đề tài trên nói đến việc phát triển môn cầu lông cho cán bộ công chức, viên chức thành phố Sơn La là quá nhỏ, không có tính đóng góp cho xã hội hay cộng đồng khoa học.

"Xét cả về tính học thuật hay thực tiễn, đề tài chưa đạt yêu cầu. Không biết lý do vì sao mà người hướng dẫn nghiên cứu lại đồng ý và hội đồng thẩm định lại thông qua đề tài như vậy", ông Tuấn nhấn mạnh.

Được biết, ngoài luận án tiến sĩ về cầu lông của nghiên cứu sinh Đặng Hoàng Anh, theo tìm hiểu trên hệ thống cơ sở dữ liệu của Bộ GD&ĐT còn có ít nhất 6 luận án liên quan đến lĩnh vực cầu lông ở các cơ sở đào tạo trên cả nước đã được công bố từ năm 2018 đến nay. Cụ thể "Nghiên cứu xây dựng chương trình và tổ chức luyện tập ngoại khóa cầu lông cho học sinh THPT thành phố Tuyên Quang" của nghiên cứu sinh Nguyễn Mỹ Việt tại trường Đại học Thể dục thể thao Bắc Ninh, năm 2021; "Nghiên cứu xây dựng mô hình nữ vận động viên cầu lông cấp cao Việt Nam" của nghiên cứu sinh Lương Thành Tài tại Trường Đại học Thể dục thể thao TP. HCM, năm 2021; "Nghiên cứu đổi mới chương trình giảng dạy cho sinh viên chuyên sâu cầu lông ngành giáo dục thể chất theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Cần Thơ" của nghiên cứu sinh Châu Hoàng Cầu tại trường Đại học Thể dục thể thao TP. HCM năm 2020; "Nghiên cứu xây dựng chương trình tập luyện ngoại khóa môn cầu lông cho sinh viên đại học khối các trường kỹ thuật thành phố Thái Nguyên" của nghiên cứu sinh Nguyễn Trường Giang tại trường Đại học Thể dục thể thao Bắc Ninh, năm 2019; "Nghiên cứu mô hình câu lạc bộ cầu lông trong một số trường đại học trên địa bàn thành phố Hà Nội" của nghiên cứu sinh Lê Thanh Hà, trường Đại học Thể dục thể thao Bắc Ninh, năm 2018; "Nghiên cứu lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ thuật tay cho sinh viên chuyên ngành cầu lông khoa sư phạm thể dục trường Đại học Thể dục thể thao Bắc Ninh" của nghiên cứu sinh Nguyễn Văn Thạch, trường Đại học Thể dục thể thao Bắc Ninh, năm 2018.

Bên cạnh đó, còn có các đề tài chỉ khảo sát tại một địa phương, một khía cạnh rất nhỏ trong các bộ môn thể thao như: "Nghiên cứu hiệu quả của bài tập Hatha Yoga đối với sức khỏe người cao tuổi nữ tại thành phố Hà Nội"; "Nghiên cứu phát triển thể chất cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi tỉnh Đồng Tháp"... Hay những đề tài chỉ khảo sát ở một trường đại học: "Nghiên cứu giải pháp nâng cao hiệu quả công tác Giáo dục Thể chất cho Đại học Bách Khoa Hà Nội"; "Nghiên cứu xây dựng nội dung hoạt động Câu lạc bộ thể thao giải trí cho sinh viên Đại học Lâm nghiệp"....

Liên quan đến một số đề tài luận án tiến sĩ gây tranh cãi thời gian gần đây, PGS.TS Nguyễn Thu Thuỷ, Vụ trưởng Vụ giáo dục đại học, Bộ GD&ĐT đã khẳng định, Bộ GD&ĐT sẽ tiến hành thẩm định theo đúng quy chế hiện hành.

Vụ trưởng cho biết, trong Quy chế đào tạo tiến sĩ, Bộ GD&ĐT quy định, luận án tiến sĩ phải là báo cáo tổng hợp kết quả học tập và nghiên cứu của nghiên cứu sinh, thể hiện nghiên cứu sinh có khả năng độc lập nghiên cứu, sáng tạo tri thức mới có giá trị làm gia tăng tri thức khoa học của lĩnh vực nghiên cứu hoặc đề xuất những ý tưởng, giải pháp mới giải quyết những vấn đề đang đặt ra ở lĩnh vực nghiên cứu trong những hoàn cảnh thực tiễn cụ thể.

Việc đánh giá luận án trải qua 3 bước: Đánh giá luận án ở đơn vị chuyên môn; Gửi lấy ý kiến nhận xét đối với luận án của phản biện độc lập; Bảo vệ luận án tại Hội đồng cấp trường/viện. Bộ cũng yêu cầu người phản biện luận án là những nhà khoa học, chuyên gia ở Việt Nam hoặc ở nước ngoài, có kinh nghiệm nghiên cứu khoa học và chuyên môn phù hợp với đề tài nghiên cứu của luận án. Các thành viên trong Hội đồng đánh giá luận án cũng có những yêu cầu rất khắt khe về trình độ, chuyên môn.

Với các nghiên cứu sinh, Bộ yêu cầu phải công bố kết quả nghiên cứu của đề tài luận án trên các tạp chí, sách chuyên môn tham khảo, hội nghị khoa học ở trong hoặc ngoài nước; đăng tải thông tin buổi bảo vệ luận án, nội dung toàn văn luận án trên trang thông tin của Bộ GD&ĐT trước và sau khi bảo vệ luận án để tiếp nhận sự phản hồi, phản biện của xã hội và của những ai quan tâm đến đề tài luận án.

"Khi luận án sai sót, trước hết, trách nhiệm thuộc về cơ sở đào tạo, người hướng dẫn, đơn vị chuyên môn và các nhà khoa học tham gia vào các bước đánh giá luận án, trong đó vai trò của người hướng dẫn là quan trọng nhất. Việc này cũng gắn liền với uy tín của người hướng dẫn, của hội đồng đánh giá và của cơ sở đào tạo", Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học nhấn mạnh.

Từ những luận án gây xôn xao dư luận thời gian qua, Bộ GD&ĐT đề nghị các đơn vị đào tạo tiến sĩ phải tập trung nâng cao chất lượng, không chạy theo số lượng. Chú trọng đến việc công khai minh bạch quy trình lựa chọn và giao đề tài luận án cho nghiên cứu sinh. Trên thực tế, việc đánh giá luận án không chỉ ở tên đề tài mà còn ở nội dung và giá trị khoa học và giá trị thực tiễn của luận án được cộng đồng khoa học trong lĩnh vực nghiên cứu đó chấp nhận.

"Các hội đồng xét duyệt và người hướng dẫn cần nghiêm túc, nghiêm minh, không duyệt những tên đề tài có phạm vi quá hẹp, không đủ tầm của một luận án tiến sĩ, gây dư luận xã hội như đang được lan truyền, đặc biệt là đối với những luận án thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và quản lý", Vụ trưởng đề nghị. Đồng thời, Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại yêu cầu các đơn vị nâng cao nhận thức và vai trò giám sát, phản biện của cộng đồng khoa học trong đánh giá luận án tiến sĩ, giữ gìn đạo đức khoa học, tránh việc nể nang, dễ dãi để bảo đảm giá trị khoa học của từng luận án.

Đặc biệt, Vụ trưởng yêu cầu các đơn vị nâng cao nhận thức và vai trò giám sát, phản biện của cộng đồng khoa học trong đánh giá luận án tiến sĩ, giữ gìn đạo đức khoa học, tránh việc nể nang, dễ dãi, để bảo đảm giá trị khoa học của từng luận án.

T.H (th)