Diễn biến lạ lùng, khó hiểu trên thị trường vàng miếng SJC

Nên cho phép các ngân hàng thương mại và các doanh nghiệp kinh doanh vàng bạc trên thị trường tiếp cận nguồn vàng miếng và kinh doanh trở lại như trước đây, qua đó giúp giảm tâm lý sợ khan hiếm và cũng khiến cho người dân bớt quan tâm đến vàng.

Có một số điểm kinh doanh vàng sẵn sàng bán vàng SJC cho khách, tuy nhiên từ chối giao dịch tại cửa hàng - Ảnh: NGỌC DIỆP

Thị trường vàng chợ đen đang hình thành?

Chị Nguyễn Thanh Minh tại quận Hoàn Kiếm – Hà Nội cho biết chị có nhu cầu mua vàng trả nợ, tuy nhiên vì giờ đây ngân hàng bán rất hạn chế nên mua... cả tháng vẫn không đủ ba cây vàng mang trả cho người thân. Chị cảm thấy khá sốt ruột vì sợ chờ lâu giá vàng sẽ tăng cao hơn nữa và chị sẽ phải chi thêm tiền mua vàng.

Anh Nguyễn Hoàng Minh, một nhân viên văn phòng tại quận Cầu Giấy – Hà Nội trước đây thường có thói quen mua vàng nhẫn để tích trữ, thế nhưng thời gian gần đây anh không còn có thể duy trì việc này bởi khi anh đi tìm khắp các cửa hàng tại Cầu Giấy cũng như Trần Nhân Tông, đại diện các cửa hàng đều trả lời: “Không có cả vàng miếng lẫn vàng nhẫn, và không biết bao giờ mới có”.

Trong vai người có nhu cầu mua vài cây vàng trả nợ, phóng viên đã tìm hiểu một số cửa hàng tại Trần Nhân Tông, Hà Trung và Cầu Giấy. Khi vào hỏi mua vàng ở Bảo Tín Minh Châu, Phú Quý hoặc PNJ, đại diện các cửa hàng đều báo hết hàng, không có bất kỳ sản phẩm gì dù là vàng miếng hay vàng nhẫn để bán.

Đại diện của PNJ tại Trần Nhân Tông cho biết họ còn một ít miếng vàng 5 chỉ của PNJ, khách có thể mua duy nhất sản phẩm này.

Thế nhưng chỉ bước chân sang ngay cạnh các cửa hàng nói trên, câu chuyện đã hoàn toàn khác. Đặc điểm chung của đại diện các cửa hàng kinh doanh vàng nhỏ lẻ này là họ đều biết việc họ mua bán vàng miếng SJC là không hợp pháp, nên họ đều thể hiện thái độ dè dặt.

Vàng miếng SJC được niêm yết ở mức 78,5 triệu đồng/lượng, tuy nhiên khi được hỏi về vàng miếng SJC, ban đầu họ từ chối. Chủ khi thực sự nhìn thấy người mua có tiền, họ mới trả lời rằng có vàng, muốn mua bao nhiêu cũng có.

Nhưng vàng sẽ không được giao dịch tại cửa hàng mà khách cần phải chuyển khoản cọc sau đó đại diện cửa hàng sẽ gặp khách ở nhà của khách, hoặc ở một quán cà phê. Đại diện cửa hàng cam kết giao vàng miếng SJC chuẩn, đầy đủ giấy tờ, series. Giá vàng miếng SJC bán ra khoảng 81 hoặc 82 triệu đồng/lượng, tức chênh khoảng 2,5 đến 3,5 triệu đồng/lượng.

Cũng có cửa hàng đồng ý giao dịch vàng với khách ngay tại cửa hàng, tuy nhiên để cho chắc chắn, họ đều muốn thấy khách thực sự có tiền mới phát giá và cam kết về giao vàng. Khách mua bao nhiêu cũng có.

Không chỉ vậy, gần đây trên các diễn đàn và các hội nhóm mua bán vàng miếng SJC trên mạng xã hội xuất hiện tình trạng bán “suất” đặt mua vàng miếng SJC với các mức phí từ 50.000 – 300.000 đồng tùy người, tùy địa chỉ, tùy khu vực.

Lý giải cho sự hình thành của một thị trường vàng “chợ đen”, chuyên gia độc lập về thị trường vàng, ông Trần Duy Phương nói: “Những đầu mối được chỉ định bán ra quá ít, mà trong nhóm này, không phải chi nhánh nào cũng có thể bán vàng. Vài ba điểm ở TP.HCM, ở Hà Nội cũng chỉ vài ba điểm.

Vậy nên những người dân nào có nguyện vọng mua vàng phải tìm đến thị trường chợ đen để đáp ứng nhu cầu của họ. Mức giá vàng miếng SJC mà thị trường chợ đen bán ra có lúc chênh đến 4 triệu đồng/lượng so với thị trường chính thức”.

Ông Nguyễn Đức Lệnh – Phó giám đốc NHNN chi nhánh TP.HCM cho biết: Về mặt chính sách luôn đảm bảo cho người dân mua bán vàng miếng SJC diễn ra bình thường. Song hoạt động này phải đảm bảo đúng quy định như mua bán vàng miếng SJC đúng địa điểm (tại các đơn vị, doanh nghiệp, tổ chức tín dụng được NHNN cấp phép kinh doanh mua bán vàng miếng SJC), chấp hành chế độ hóa đơn chứng từ, công khai minh bạch và các quy định khác có liên quan.

Bên cạnh đó, lãnh đạo NHNN TP.HCM cũng khẳng định, vàng là hàng hóa đặc biệt, với yêu cầu về công tác quản lý nhằm đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, phát triển kinh tế xã hội với mục tiêu chung mang lại lợi ích cho người dân và nền kinh tế.

Có hay không việc thị trường vàng đang bị quản lý quá chặt chẽ?

Theo chuyên gia Trần Duy Phương, khách quan mà nói, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cũng đã có nhiều thành công trong quản lý thị trường vàng trong thời gian gần đây. NHNN đã có những thành công khi rút ngắn được chênh lệch giá vàng thế giới và trong nước từ 17, 18 triệu đồng/lượng xuống còn 4-5 triệu đồng/lượng, đây là tín hiệu đáng mừng.

Ngoài ra, với việc yêu cầu người mua vàng phải đăng ký thông tin và có sự giám sát của cơ quan quản lý, ông Phương cho rằng hoạt động đầu cơ tích trữ vàng đã giảm đáng kể hoặc gần như được triệt tiêu.

Tuy nhiên ông Phương khẳng định, khi mà các mục tiêu quản lý như giảm chênh lệch giá vàng, giảm đầu cơ tích trữ đã đạt được, cơ quan quản lý cũng không nên can thiệp hành chính mãi vào thị trường vàng, và đến lúc cần để thị trường vàng vận hành theo đúng quy luật của nó.

Ông Phương cho rằng, thị trường vàng chợ đen đang hình thành, mà nguyên nhân trực tiếp của nó chính từ việc nguồn cung vàng trên thị trường quá hạn chế. “Nhóm các ngân hàng lớn nhất như Vietcombank hay BIDV họ mua được vàng từ NHNN, chỉ những bên nào được chỉ định mới có thể tham gia bán vàng.

Chính vì thế những doanh nghiệp trước đây như PNJ hay DOJI, Bảo Tín Minh Châu và các ngân hàng từng kinh doanh vàng đã không còn có nguồn vàng. Và ngay cả trong nhóm được phép bán vàng thì số điểm giao dịch vô cùng hạn chế.

“Trước giờ có thị trường USD chính thức và thị trường USD chợ đen, thị trường vàng trước đây chỉ có thị trường chính thức thì giờ đây cũng đã có thị trường chợ đen rồi”, ông Phương khẳng định.

Nhìn từ góc độ pháp luật, Luật sư Trương Thanh Đức cho rằng các biện pháp hành chính chỉ nên áp dụng với các hàng hóa thiết yếu, trong những điều kiện đặc biệt. “Từ trước đến nay không có quy định nào cấm người dân mua vàng với số lượng lớn. Hoạt động chống đầu cơ thường chỉ xuất hiện trong bối cảnh đặc biệt, ví dụ như khi có bão lũ hạn hán, một số sản phẩm như lương thực thực phẩm, một số hàng hóa phục vụ đảm bảo đời sống thiết yếu của người dân trở nên khan hiếm”.

Ông Trương Thanh Đức khẳng định vàng chỉ là sản phẩm mà người dân xem như tài sản để tích lũy, là của để dành. Thậm chí, từ trước đến nay người có tiền mua cả trăm cây vàng cũng không vi phạm gì. Tương tự, người đi mua hộ cho người khác cũng không hề vi phạm.

Chia sẻ quan điểm này với luật sư Đức, chuyên gia Trần Duy Phương cho rằng các biện pháp quản lý hành chính hay các biện pháp chặt chẽ hơn đang tạo ra tâm lý sợ hãi không đáng có cho người dân.

“Người dân cảm thấy lo sợ khi mà họ mua như thế có bị coi là đầu cơ, đối tượng trong tầm ngắm điều tra hay không”, ông Phương nhận xét.

Đồng thời chuyên gia Trần Duy Phương cũng cho rằng nên cho phép các ngân hàng thương mại và các doanh nghiệp kinh doanh vàng bạc trên thị trường tiếp cận nguồn vàng miếng và kinh doanh trở lại như trước đây, việc đó giúp giảm tâm lý sợ khan hiếm và cũng khiến cho người dân bớt quan tâm đến vàng.

Khi vàng miếng không còn khó mua, tự nhiên người dân cũng không còn quan tâm nhiều nữa, thị trường chợ đen vì vậy cũng không còn đất sống.

Chờ 3 ngày mới mua được... 1 lượng vàng miếng SJC

Kể từ ngày 8-8, Vietcombank sẽ giao vàng miếng cho khách hàng sau 2 ngày làm việc kể từ ngày khách hàng đăng ký mua vàng miếng thành công và hoàn thành giao dịch mua vàng miếng tại địa điểm giao dịch vàng miếng của Vietcombank.

Theo lãnh đạo Vietcombank, việc dời ngày giao vàng miếng SJC là do thay đổi trong quy trình vận chuyển, giao nhận và quản lý vàng miếng SJC. Như vậy, khách hàng phải mất 3 ngày mới hoàn thành xong việc mua bán một lượng vàng miếng.

Không chỉ buộc khách hàng phải có tài khoản thanh toán tại Vietcombank mới đủ điều kiện đăng ký mua vàng miếng SJC trực tuyến, giờ đây ngân hàng này còn dời ngày giao vàng miếng SJC sang ngày thứ 3, thay vì ngày thứ 2 như trước đây.

Trong khi đó, các ngân hàng khác như BIDV, Agribank, Vietinbank vẫn chưa đưa ra bất cứ thông báo nào liên quan đến việc cần phải có tài khoản thanh toán của những ngân hàng này mới được mua vàng hoặc phải chờ đến ngày hôm sau mới được giao nhận vàng miếng.