Tiến sĩ Nguyễn Viết Hải: Gương mặt trẻ tiêu biểu trong nghiên cứu bệnh lao và phòng chống dịch

Xuất thân từ gia đình 5 đời làm nghề y, TS Nguyễn Viết Hải đã bước vào hành trình nghiên cứu khoa học từ sớm và có nhiều công trình nổi bật. Tuy nhiên, anh quan niệm “khoa học” phải có sự liên kết, phục vụ cộng đồng, chứ không đơn thuần là những “bài báo giấy”.

Sinh năm 1993, tốt nghiệp loại Giỏi trường Đại học Y Hà Nội năm 2017, Tiến sĩ Nguyễn Viết Hải hiện công tác tại Bệnh viện Phổi Trung ương. Sau 2 năm làm việc, anh nhận học bổng Tiến sĩ của Hiệp hội Chống lao Hoàng gia Hà Lan (KNCV) tại trường Đại học Amsterdam, Hà Lan. Dù phải tạm dừng nghiên cứu để trở về Việt Nam chống dịch Covid-19, anh vẫn hoàn thành chương trình Tiến sĩ chỉ trong 3 năm, sớm hơn 1 năm so với kế hoạch.

Năm 2020, anh vinh dự là 1 trong 5 nghiên cứu sinh đạt học bổng danh giá Amsterdam Young Talent Fund, cho phép theo học tại Trường Y tế Công cộng Bloomberg – Đại học Johns Hopkins (Mỹ), top đầu thế giới về y tế công cộng.

Anh cũng vinh dự đại diện cho các nhà khoa học nghiên cứu về bệnh lao trên toàn cầu làm thành viên Chủ tịch đoàn và Báo cáo viên trẻ nhất tại phiên họp Điều trần đa bên của Đại hội đồng Liên hợp quốc nhằm chuẩn bị cho Cuộc họp cấp cao về chấm dứt bệnh lao vào tháng 5/2023 tại New York, Hoa Kỳ.

Bài phát biểu truyền cảm hứng về công tác nghiên cứu bệnh lao của các nhà khoa học trẻ tại phiên họp Điều trần đã có tác động tích cực, là cơ sở để lãnh đạo các quốc gia lớn trên thế giới thống nhất về việc tăng cường đầu tư cho nghiên cứu phát triển các sản phẩm phòng chống bệnh lao mới, đặc biệt là phát triển vaccine phòng bệnh lao thế hệ mới tại Cuộc họp cấp cao về chấm dứt bệnh lao vào tháng 9 năm nay.

Các công trình nghiên cứu khoa học của TS. Hải tập trung tìm ra những giải pháp giảm thiểu bệnh lao. Trong đó, đề tài nghiên cứu có giá trị nhất và tính ứng dụng cao mà anh tham gia đó là nghiên cứu về xu hướng dịch tễ bệnh lao tại Việt Nam trong giai đoạn 2007-2017, công trình này là một phần của cụm đề tài được Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học và công nghệ (năm 2022).

Tại nước ta, các cơ sở y tế tuyến quận huyện vẫn chủ yếu chẩn đoán lao phổi bằng kỹ thuật nhuộm soi kính hiển vi. Kết quả nghiên cứu này đã cung cấp bằng chứng hỗ trợ cho việc kêu gọi tài trợ trong nước và quốc tế để từng bước thay thế hệ thống kính hiển vi bằng kỹ thuật hiện đại là GeneXpert, một xét nghiệm sinh học phân tử có thể chẩn đoán được lao phổi trong thời gian ngắn với độ chính xác cao. Nghiên cứu này cũng là một phần của cụm công trình nghiên cứu khoa học được Chủ tịch nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học và công nghệ năm 2022.

Đối với những bài báo, công trình nghiên cứu khoa học khác, anh cũng mất từ nửa năm đến hơn một năm mới hoàn thành và được đăng tải trên các tạp chí khoa học quốc tế. Có những bài báo bị các tạp chí khoa học từ chối xuất bản 3 - 4 lần, nhưng tiến sĩ trẻ vẫn kiên trì bảo vệ kết quả nghiên cứu của mình và cải thiện chất lượng bài báo theo góp ý của các biên tập viên đến khi được chấp nhận.

Tính tới thời điểm hiện tại, TS. Hải đã có 14 bài báo khoa học quốc tế về bệnh lao. Đặc biệt, có những bài báo được đăng tải trên các tạp chí hàng đầu của chuyên ngành như The Lancet hay Clinical Infectious Diseases với chỉ số tác động (impact factor) cao.

Bên cạnh đó, TS Hải còn trực tiếp tham gia chống dịch tại tuyến đầu và tham gia nghiên cứu thuốc điều trị Covid-19 mới tại Đồng Nai. Đây là tiền đề cho công trình nghiên cứu quy mô toàn quốc “Đánh giá chương trình sử dụng thuốc Molnupiravir có kiểm soát trên cộng đồng cho người mắc Covid-19 thể nhẹ tại Việt Nam” mà anh tham gia với vai trò điều phối viên - thư ký chuyên môn.

Công trình được thực hiện tại 35 tỉnh/thành, với hơn 3.000 cán bộ y tế và tình nguyện viên, 56.129 bệnh nhân tham gia. Công trình đã giúp gần 60.000 người được tiếp cận sớm thuốc kháng virus an toàn, giảm tỷ lệ chuyển nặng và tử vong, góp phần giảm tải bệnh viện trong giai đoạn đỉnh dịch.

Những đóng góp xuất sắc của anh đã được nhận Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Y tế cho cán bộ y tế có thành tích xuất sắc trong hỗ trợ phòng, chống dịch bệnh và điều trị bệnh nhân COVID-19 tại các tỉnh, thành phố phía Nam. Anh cùng được Chủ tịch nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học và công nghệ cùng với 22 đồng tác giả khác vì những đóng góp cho Đề tài “Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán, điều trị bệnh đường hô hấp” (năm 2022).

Đặc biệt, năm 2025, anh sẽ vinh dự được nhận Giải thưởng "Thanh niên sống đẹp" do Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam phối hợp với Công ty TCP Việt Nam tổ chức, ghi nhận những cống hiến của anh cho khoa học, cộng đồng và đất nước. Lễ vinh danh sẽ diễn ra vào ngày 11/10/2025 tại Thủ đô Hà Nội.