1. Cấm lấp sông, suối, kênh, rạch trái phép

Đây là một sự bổ sung cần thiết tại quy định về các hành vi bị cấm. Cụ thể, Điều 9 Luật Tài nguyên nước năm 2023 đã bổ sung thêm các hành vi bị nghiêm cấm bao gồm:- Lấp sông, suối, kênh, rạch trái phép; đặt vật cản, chướng ngại vật, xây dựng công trình kiến trúc, trồng cây trái phép gây cản trở thoát lũ, lưu thông nước ở các sông, suối, hồ, kênh, rạch nhưng không có biện pháp khắc phục.- Khai thác trái phép bùn, đất và các loại khoáng sản khác trên sông, suối, kênh, rạch, hồ chứa, trong hành lang bảo vệ nguồn nước.- Phá hoại các công trình điều tiết, trữ nước.- Làm sai lệch thông tin, dữ liệu về tài nguyên nước.- Xây dựng hồ chứa, đập, công trình khai thác, sử dụng nước trái quy hoạch về tài nguyên nước, quy hoạch tỉnh và các quy hoạch khác có liên quan.

2. Khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia phục hồi “sông chết”

Điều 4 Luật Tài nguyên nước năm 2023 nêu rõ, Nhà nước khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia thực hiện các hoạt động điều tra cơ bản; bảo vệ, phát triển tài nguyên nước; phục hồi các nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm; phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra.Tổ chức, cá nhân tham gia phục hồi các nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm sẽ được hưởng ưu đãi, hỗ trợ theo quy định của Luật này và pháp luật khác có liên quan (theo điểm e khoản 1 Điều 35 Luật Tài nguyên nước năm 2023).

Bên cạnh đó, Luật mới cũng khuyến khích các tổ chức tài chính phát triển tín dụng xanh, trái phiếu xanh và các sản phẩm tài chính để hỗ trợ cho hoạt động phục hồi nguồn nước.Theo khoản 4 Điều 74 Luật Tài nguyên nước, tổ chức, cá nhân tham gia thực hiện các dự án có hoạt động phục hồi nguồn nước được hưởng các ưu đãi sau:- Tổ chức, cá nhân được hưởng ưu đãi, hỗ trợ, miễn, giảm thuế, tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước.- Được Nhà nước bảo đảm tiếp nhận kết quả thực hiện đầu tư.- Ưu tiên tham gia cung cấp các dịch vụ công do Nhà nước đặt hàng; tham gia đấu thầu nhận các hợp đồng, dự án sử dụng nguồn vốn trong và ngoài nước phù hợp với chức năng nhiệm vụ hoạt động.

- Tổ chức, cá nhân thực hiện dự án theo phương thức đối tác công tư được bảo đảm đầu tư theo phương thức đối tác công tư.

3. Chính sách ưu đãi với dự án cấp nước cho vùng sâu, vùng xa

Khoản 2 Điều 4 Luật Tài nguyên nước 2023 quy định, Nhà nước ưu tiên đầu tư tìm kiếm, thăm dò, khai thác nguồn nước, có chính sách ưu đãi đối với các dự án đầu tư khai thác nước để cấp nước sinh hoạt, sản xuất cho người dân các vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn khan hiếm nước ngọt; tạo điều kiện tiếp cận nước sinh hoạt cho người nghèo, phụ nữ, trẻ em, người khuyết tật và những người dễ bị tổn thương khác.

Chính sách này được quy định cụ thể hơn tại Điều 44 Luật mới. Theo đó, Nhà nước ưu tiên khai thác tài nguyên nước để sử dụng cho mục đích sinh hoạt bằng các biện pháp sau:- Đầu tư, ưu đãi, hỗ trợ các dự án cấp nước sinh hoạt, nước sạch, ưu tiên đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số, cộng đồng người nghèo, phụ nữ, trẻ em, dân tộc thiểu số, người khuyết tật, vùng biên giới, hải đảo, vùng khan hiếm nước, vùng có nguồn nước bị ô nhiễm, suy thoái nghiêm trọng, xâm nhập mặn, vùng có điều kiện khó khăn, đặc biệt khó khăn.- Có chính sách ưu đãi, hỗ trợ, khuyến khích tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước đầu tư vào việc tìm kiếm, thăm dò, khai thác nguồn nước phục vụ cho sinh hoạt.

Các tổ chức, cá nhân thực hiện các dự án kể trên sẽ được hưởng ưu đãi, hỗ trợ, miễn, giảm thuế, tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước theo khoản 3 Điều 72 Luật Tài nguyên nước năm 2023.

4. Chính sách sử dụng nước tuần hoàn

Theo khoản 1 Điều 58 Luật Tài nguyên nước, tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng nước phải thực hiện các biện pháp để sử dụng nước tuần hoàn, tiết kiệm, hiệu quả như cải tiến, hợp lý hóa quy trình sử dụng nước; áp dụng kỹ thuật, công nghệ, thiết bị tiên tiến trong khai thác, sử dụng nước; tăng khả năng sử dụng nước tuần hoàn, tái sử dụng nước.Điều 59 Luật mới nhấn mạnh, Nhà nước khuyến khích các dự án đầu tư sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có khai thác, sử dụng nước và xả nước thải có giải pháp sử dụng nước tuần hoàn, tái sử dụng nước thải ngay trong giai đoạn xây dựng dự án.Các dự án đầu tư sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có khai thác, sử dụng nước và xả nước thải tại các khu vực có nguồn nước không còn khả năng chịu tải phải có giải pháp, biện pháp sử dụng nước tuần hoàn , tái sử dụng nước thải hoặc có phương án xử lý nước thải đạt quy chuẩn trước khi thải vào nguồn nước.Tổ chức, cá nhân buộc phải có giải pháp tuần hoàn, tái sử dụng nước tại khu vực nguồn nước bị suy thoái, vượt ngưỡng khai thác và không còn khả năng chịu tải.Tương ứng với việc thực hiện giải pháp tuần hoàn, tái sử dụng nước, tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh, dịch vụ sẽ được xem xét miễn, giảm tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước.

Thêm vào đó, khoản 1 Điều 60 Luật Tài nguyên nước 2023 còn ghi nhận, tổ chức, cá nhân đầu tư sử dụng nước tuần hoàn, tái sử dụng nước còn được vay vốn ưu đãi và miễn, giảm thuế theo pháp luật về thuế.

5. Hộ gia đình khoan giếng để lấy nước sinh hoạt phải kê khai

Đây là điểm mới của Luật Tài nguyên nước năm 2023 được đánh giá là sẽ ảnh hưởng đến rất nhiều hộ dân đang sử dụng nước giếng tự khoan. Hiện nay, theo điểm a khoản 1 Điều 144 Luật Tài nguyên nước năm 2012, hộ gia định khai thác, sử dụng nước cho sinh hoạt thì không phải đăng ký, không phải xin phép.Tuy nhiên, đến Luật Tài nguyên nước năm 2023, hộ gia đình khai thác nước dưới đất để sử dụng cho mục đích sinh hoạt của mình thì buộc phải thực hiện kê khai theo khoản 3 Điều 54 Luật mới.Mặc dù Luật Tài nguyên nước 2023 có hiệu lực từ 01/7/2024 nhưng việc kê khai khai thác nước dưới đất để sử dụng cho mục đích sinh hoạt của hộ gia đình chỉ buộc phải thực hiện từ ngày 01/7/2025, lùi lại 01 năm so với thời điểm bắt đầu áp dụng Luật mới.

6. Nuôi trồng thuỷ sản trên biển phải đăng ký khai thác tài nguyên nước

Hiện nay, việc đăng ký chỉ áp dụng đối với trường hợp khai thác nước dưới đất cho sinh hoạt của hộ gia đình; sử dụng với quy mô nhỏ cho sản xuất, kinh doanh, dịch vụ; cho các hoạt động văn hóa, tôn giáo, nghiên cứu khoa học ở các vùng mà mực nước đã bị suy giảm quá mức.Để tăng cường quản lý đối với hoạt động khai thác tài nguyên nước, khoản 4 Điều 54 Luật Tài nguyên nước 2023 đã quy định lại các trường hợp phải đăng ký khai thác tài nguyên nước bao gồm:- Khai thác nguồn nước dưới đất quy mô nhỏ để sử dụng cho các hoạt động văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng, tưới cây và rửa đường phục vụ mục đích công cộng; phòng cháy, chữa cháy, phục vụ mục đích quốc phòng và an ninh;- Khai thác nước biển để sử dụng cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, nuôi trồng thuỷ sản trên đất liền với quy mô vừa;- Khai thác nguồn nước mặt để sử dụng cho mục đích sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản với quy mô vừa;- Sử dụng nước dưới đất tự chảy trong moong khai thác khoáng sản để tuyển quặng tại moong hoặc bơm hút nước để tháo khô lượng nước tự chảy vào moong khai thác khoáng sản;

- Công trình ngăn sông, suối, kênh, rạch có quy mô vừa và nhỏ với mục đích tạo nguồn, ngăn mặn, tạo cảnh quan.

7. 6 trường hợp không cần kê khai, đăng ký, có giấy phép khai thác nước

Khoản 2 Điều 54 Luật Tài nguyên nước ghi nhận 06 trường hợp không phải kê khai, đăng ký, không phải có giấy phép khai thác tài nguyên nước bao gồm:- Khai thác nguồn nước để sử dụng cho các hoạt động văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng, tưới cây và rửa đường phục vụ mục đích công cộng;- Khai thác nước biển để sử dụng cho sản xuất muối hoặc khai thác nước biển để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội trên biển, đảo;- Khai thác nguồn nước để sử dụng cho mục đích phòng cháy, chữa cháy, phục vụ mục đích quốc phòng và an ninh;- Khai thác nguồn nước để sử dụng cho mục đích cấp nước sinh hoạt tại các khu vực trong thời gian xảy ra hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, sự cố ô nhiễm, dịch bệnh do cấp có thẩm quyền công bố theo quy định của pháp luật;- Khai thác nước biển để sử dụng cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, nuôi trồng thuỷ sản trên đất liền với quy mô nhỏ;- Khai thác nguồn nước mặt để sử dụng cho hoạt động văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng, tưới cây và rửa đường phục vụ mục đích công cộng; phòng cháy, chữa cháy, phục vụ mục đích quốc phòng và an ninh với quy mô nhỏ.

8. Các trường hợp được miễn, giảm tiền cấp quyền khai thác nước

So với Luật Tài nguyên nước năm 2012, Luật mới đã bổ sung thêm các trường hợp tổ chức, cá nhân được miễn, giảm tiền cấp quyền khai thác nước tại Điều 69. Cụ thể như sau:- Trường hợp khai thác tài nguyên nước không phải nộp tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước bao gồm:

• Khai thác nước biển;
• Khai thác nước mặt, nước dưới đất thuộc trường hợp phải đăng ký;
• Khai thác nước mặt, nước dưới đất quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 54 như: sinh hoạt hộ gia đình; sử dụng cho các hoạt động văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng, tưới cây và rửa đường phục vụ mục đích công cộng; sản xuất muối; mục đích phòng cháy, chữa cháy,…

- Trường hợp miễn, giảm tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước bao gồm:

• Công trình khai thác, sử dụng nước phải cắt, giảm lượng nước khai thác, sử dụng khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu.
• Khai thác nước để cấp nước sinh hoạt đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số, cộng đồng người nghèo, phụ nữ, trẻ em, dân tộc thiểu số, người khuyết tật, vùng biên giới, hải đảo, vùng khan hiếm nước, vùng có nguồn nước bị ô nhiễm, suy thoái nghiêm trọng, xâm nhập mặn, vùng khó khăn, đặc biệt khó khăn;
• Khai thác, sử dụng tuần hoàn, tái sử dụng nước;
• Công trình hồ chứa có bổ sung nhiệm vụ kèm theo việc điều chỉnh, bổ sung dung tích phòng lũ cho hạ du so với nhiệm vụ của công trình hồ chứa đã được phê duyệt;
• Công trình khai thác tài nguyên nước đã được Chính phủ Việt Nam bảo lãnh theo Bảo lãnh Chính phủ.

Trên đây là thông tin về các điểm mới của Luật Tài nguyên nước năm 2023. Nếu còn vấn đề vướng mắc, bạn đọc vui lòng liên hệ tổng đài 19006192 để được hỗ trợ giải đáp chi tiết.